Тиде – шӱмеш логалше, чон кылым тарватыше эрвелмарий мурын мучаш корнылаже… Мура ыле тудым мурызо Раисия Данилова уло чон кумылын. «Мура ыле…» – кузе тиде ой шотдымын да нелын йоҥгалтеш.
Но илышын йогынжым кученат от шогалте, савыренат от колто…
Йомдарыш марий тӱня таче курым-курымешлан шкенжын ик эн уста, лӱддымӧ, илышлан куанен моштышо, кӱлеш годым таул мардеж ваштареш тавадаҥ шогал кертше Айдемым – марий ӱдырамашым.
Умылтараш неле. Шукертсекак тыгай товаҥалтше кумыл лийын огыл ыле…
А таче ме йомдарышна пеш лишыл айдемым – Раисия Даниловам. Но туге чучеш – пуйто тудо кенета да вучыдымын кавашке нӧлталте. Очыни, тудым чӱчкыдынак сценышке ош марий тувыр дене йӱксӧ гай койылалтымыжым, муралтен колтымыжым шотыш налын. Но таче пуйто шке пылышетланат от ӱшане. «Машина дене саҥга саҥга тӱкненыт» манме ок ӱшандаре, ни ушыш ок шыҥе, ни чоныш…
НӦЛТАЛТЫН ТУДО КАВАШКЕ…
Ала тыге огыл гынат, тидлан чон ӱшанынеже.
Ме, кугурак ийготан мер пашаеҥ-влак, тудын дене кужу корным эртенна. Кумло идалык ончычак Раисия Михайловнат марий самырык-влакын «У вий» ушемышкышт чолган ушнен ыле. Вара – «Марий ушемын» сомылышкыжо. Уке, тудо мер организаций вуйлатыше радамыште нигунам лийын огыл гынат, тудын тура койыш-шоктышыжо марий илышым тӧрлаш кӱлмӧ годым ятыр гана раш да пеҥгыдын йоҥген. Шукын эше шарнат Марий калык погынышто, тудын лӱмжым Оньыжалан ала-кӧн темлымекыже, Раисия Михайловна сценышке пикш гай писын лекте да каласыш: «Те мо шӱргыда дене ӱдырамашым Оньыжлан темледа?! Ӱдырамаш нигунам Оньыжа лийын ок керт!»
«Ме тудым тыгайым шарнена» манын возаш гын, тыгай еҥ нерген книгам возыман.
«Марий ушемын» кужу корныштыжо тӱрлыжат лиеден. А 2015 ий гыч таче кече марте тудо мемнан дене пырля пеҥгыдын шоген.
КОК ШУЛДЫРАН ЫЛЕ
Калыкна шарна тудын ик гана веле огыл ойлымыжым: «Мыйын кок шулдырем уло. Иктыже – журналистике, весыже – муро». Санденак 2012 ийыште шкеж нерген книгам лукмо годымат тудо раш лӱмым пуыктыш: «Муро – мыйын илышем». Тидлан кӧрак, очыни, чоҥештен нӧлталтме нерген шонымаш вигак ушыш керылте…
Пытартыш жапыште Раисия Михайловнан – Рая акайын – ик кугу шонымашыже ыле – журналистике сомылжым иктешлаш. Марий радиошто музыкальный редакторлан ыштымыж годым могай лӱмлӧ еҥ-влак дене гына вашлийын огыл, кӧн нерген тына материалым ыштен огыл – чыла тидым чумыраш, иктешлаш да дискым ышташ. Тиде сомылым тӱҥалынат шуктеныт. Но тӱҥалын гына… Туге гынат, ӱшанле йолташыже-влакын полшымышт дене тиде сомыл мучашке кунам-гынат шуэш манын ӱшанена.
УШЫШТЫНА ДА ШӰМЫШТЫНА ИЛАШ ТӰҤАЛЕШ
Да кажныжлан – шарнаш кодмо семын.
2019 ий 17 августышто Корамас кундемысе «Чоткар Патыр» историй да тӱвыра комплексыште Раисия Михайловнан 65 ияш лӱмге пайремжым эртарышна. Тиде – «Чоткар Патыр» фонд да «Марий ушемын» кызытсе вуйлатышыже Игорь Михайлович Кудрявцевын шонымашыже ыле. Пайрем моткоч кумылын, шарнымашеш кодшын эртыш. Да Раисия Михайловна шкежат ойыртемынак илыше, шӱдыр гаяк чолгыжшо ыле.
Куштымаш-мурымаш тӱсшӧ дене ала ала-кӧлан пешыжак ок келше гынат, мемнан темлыме икмыняр видеосюжетыштына ме моткоч раш ужына Корамас калыкын шке уста землячкыжым пагалымыжым да йӧратымыжым. Мыняр гана да кужу жап сово кырымаш – тиде кугу ак! Тиде видеом тышке шындыме дене ты кылым пеҥгыдемден гына ончыктена.
ТАЧЕ КЕЧЕ МУЧКО ЙОДЫТ…
Кузе лийын? Мо лийын? Ынде тидыже мыняр гынат рашемын.
Кушто тояш тӱҥалыт? Тидат рашемын: шочмо-кушмо Корамас кундемыште. Кунам – чылт рашыжак огыл. Очыни, шуматкечын. Но тӱжем денат тӱжем калыкын йодышыжо: кушто чеверласаш тӱҥалыт?
Тачылан нимо раш огыл. Калык йодеш Раисия Михайловна дене Йошкар-Олаште Шкетан театр ончылно чеверласыме татым (панихидым) эртараш. Тыгак лийшаш: вет тудо, нарашта ӱдыр, шочмо суртшо гыч тунемаш лектын кайымекыже, ӱмыржӧ мучко – пел курым утла – Йошкар-Олаште илен.
Калык йодеш, но власть мом каласа – эрла эрдене гына рашемеш.
Тидым пален налаш кумылан-влак 11.00 шагат деч вара +7-964 861-87-61 номеран телефон дене рашемден кертыт. Тыгак КонтактЫште Лайд Козлов адрес денат ешартыш увер ты шотышто лиеш манын шонена.
Ончычсо семынак Раисия Михайловналан «Волгыдо тӱняште лий!» манын каласена. Лишыл родо-тукымжылан, эрге-шешкыже да уныкажлан мемнан мер пашаеҥ-влакын чаманымашнам луктын каласена.
Да тыгак тиде туткареш ӱмырлугыч лийше моло-влакын родо-тукымыштланат тидымак ойлена.
Эше иктым ешарыме шуэш. 2016 ийыште «Чоткар» верым уэмдаш, кӱварым ачалаш манын, ме лӱмынак Раисия Михайловна да эше икмыняр еҥ тушко вискалаш да пален налаш миен коштна. Вес иешынже тиде сомылым виктараш И.М.Кудрявцев виян ушныш.
Таче тыгай шонымаш-темлымашат йоҥгалте: «Чоткар Патыр» комплексыште Корамас да лишыл ялласе калыклан чеверласыме йӧным ышташ. Тек Корамас кундем шке шочшыж дене айдеме семын чеверласа. Тидын дене ме тӱрыс келшена.
«Марий ушем» мер организаций вуйвер лӱм дене,
Козловмыт еш лӱм дене, –
Владимир Козлов (Лайд Шемйэр).
Источник:
1. 2019 ийысе Корамас «Чоткар патырысе» концертше. 17 август. «Черемис» мурым мурышо Созоновлан мутым пуа.
2. «Элнет» муро
https://vk.com/l.kozlov60?z=video265269017_456239023/
3. «Корамас кундемем». Р.Данилова мура.