Марий Талешке кечына эртен кайыш. Тений тудо ончычсо деч ятырлан ойыртемалте. Шучко черлан кӧра ме ятыр мероприятийнам шонымо семын эртарен ышна керт. «Марий ушемнанат» палемдымыже ыш шукталт. Онлайн конференцийна кок амаллан кӧра лийын ыш шу: иктыже – технике ситыдымаш («изишак кушкын шуын огынал»). Весыжым жап ойыртем палдарыш: организоватлен шукташ – пытартыш жапыште вийна чумыралт шуын огыл.
Тиде чыр кугу ситыдымаш семын кержалт ынже код манын, ме икмыняр вариантым ончен лекна. Ончычсо семын Марий Талешке кече лӱмеш тыглай материалым вераҥдыме дене гына лыпланаш ок лий манын пунчална.
Сандене, ты Талешке кече манмына арам ынже эрте, историеш кодшо манын, тыгай пунчалым лукна: могай ситуаций Талешкым шочыкта, тидын нерген факт дене пеҥгыдемден возаш. Талешке шке сомылжым тыглай шуктен илыше айдеме гына огыл. Вет ме кажныже илена, мом гынат ыштена. Но чыланнажымак Талешке манаш ок лий.
Тиде йодыш дене ме Угарман олашке марий профессор, юридический науко доктор Геннадий Николаевич Королёвлан йыҥгыртышна.
«Илем, шӱлем, сеҥалташ шонымаш уке!» – сарзе айдеме семын кӱчыкын да раш каласыш.
А лудшына-влаклан ушештарена: марий профессор Г. Королёвым арам титаклен, эрык деч посна кодынешт. Молан? Кӧлан тиде кӱлеш лийын да кӧлан пайдале? Мутат уке, мыланна, марий-влаклан огыл.
А вет тудо пытартыш ныл-вич ий жапыште «марий йодышышко керылтынак пурыш». Марий калыклан полшаш шонымаш дене… Но таче тудым шувырчык лавыра дене амыртынешт. А ме, марий-влак манына: огына пу шкенан землякнам арам титаклаш. Ме тудым мучаш марте аралаш да тудлан полшаш тӱҥалына!
Королёв Геннадий Николаевич — мемнан тукым Айдеме. Марий Элын шочшыжо. Мемнан семынак Кокша патырын, Чумбылатын, Чоткар патырын, Акпатырын уныкаже. Марий мландысе Кокша-родо ялын эргыже. Шочмо мландынан тӱп калыкше – марий-влак кокла гыч Икымше юридический науко доктор. Кокша-родо ялысе пошкудыжо-влакын кугун пагалыме айдеме – нуно илымыж годымак Королёв лӱмеш уремым почыныт! Шукертсек уло ты ялыште тыгай урем – Геннадий Королёв лӱмеш. А вот мо ышталтеш Угарманыште!
Шочмо марий калыкшын ончыкылык пӱрымашыж верч колянен, тудо Марий Эл Республикын виктерже дене илыш чын верч талын вашпижын. Марий мландын шочшыжо – мемнан деке жаплан толын лекше-влакын тупела виктарымышт ваштареш. Г. Королёвын шочмо калыкше верч йӱлышӧ чонжо марий калыкын тӱсшым да чон поянлыкшым методично пытарен толмо дене кӧнен огыл. А тидыже пытартыш ийлаште шуко вере коеш: шочмо марий йылме дене кӱлеш шинчымашым налаш йӧным куклат, шке чон йодмо почеш да эрыкын марий йылмым тунемме да ончыклык тукымым воспитатлыме йылме семын кучылташ йӧным пытарат, Марий Элыште марий туныктышо учреждений, марий класс-влак утарак да утларак пытаралт толыт; пеш шуко марий школыштыжат марий ача-авам да йоча-влакым шочмо йылме программе дене тунемме деч искусственно кораҥдылыт, йот йылме программе почеш тунамаш ондалкален виешлат.
Республикысе власть могырым тиде мландысе тӱп калыкын, коренной марий калыкын, тӱсшым, шочмо йылмым арален кодаш праваштым шыгыремдыме пагытыште Г.Н.Королёв, марий калыкын ӱшанле да патыр эргыже семын, Марий Элыште илыше-влакым ненасильственный кучедалмаш корныш шогалаш, гражданский неповиновений манме йӧным ойырен налын, шке шонымашым ончыкташ Интернет гоч ӱжын. Ме сайын шарнена 2017 ий 10 сентябрь кечын Марий Эл Республикын вуйлатышыжым сайлыме вашеш тудын ӱжмашыжымат: тиде кечын рӱдӧ Йошкар-Олан площадьше да уремлашкыже тӱшкан погынен лектын, кок шагат жап тыныслын шогаш да верысе властьлан калыкын икоян да ончыклык верч пеҥгыдын шогымо вийжым ончыкташ.
Тиддечын лӱдын кудалтыше Марий Эл Республикын властьше шочмо марий калыкшын ончыклыкшо шотышто граждан позицийжым, политике ончалтышыжым ончыктышо Г.Н.Королёвым «нейтрализоватлаш» пижын. Профессор Геннадий Королёв дене Кугу туныктышо Иисус Христосым Иуда Искариотын 30 серебренниклан ужалыме семынак ыштеныт. Тӱрлӧ источник гыч рашемеш: Угарман ФСБ управленийыш профессор Королёвын тунемшыжым – Ф.Ф.Абасовам (Ахмедовам) кучен конденыт. Туштак тудым пуйто тудын деч взяткым виеш «йыгылыме» нерген йодмашым возыктеныт. Вара Абасовалан акт почеш 30 тӱжем теҥгем кучыктеныт, оперативник-влакын ужатымышт почеш тудым Вӱд транспорт университетыш намиеныт да тиде оксам профессор Королёвын кабинетышкыже пуртыктеныт. Абасован «шке рольжым» шуктымеке, профессорын пӧлемышкыже спецслужбын еҥже-влак куржын пуреныт да пуйто преступникым кученыт. Тыге Россий Федерацийын сулло юристшым жаплан вераҥдыме камерыш, варажым следственный изоляторыш наҥгаен петыреныт.
Но шке жапыштыже военный прокурор, профессор, юридический науко доктор марте нӧлталтше айдемым лӱдыктен, тудын кӧргӧ куатшым пудыртен да «сукалтыктен шынден» кертын огытыл. Кызыт тиде сфабрикованный (амал деч посна айдемым титаклыме) дела Угарман районысо судышто ончалтеш.
Талешке-влак нигунамат огыт чакне. Геннадий Королёв, Руш мландын тале полководецше, шнуй князь Александр Невский гай пеҥгыде койышым ончыкта да пеҥгыдын ӱшана: «Мемнан Юмына вийыште огыл, а Чыныште!» Тудо шакше ондалыше-влаклан уло вий-куатше, чынлыкше дене ваштареш шогаш вийым муэш. Шкенжын яндар лӱмнержым арала да тиде шонен лукмо шучко намыслыме осал паша ваштареш кредалеш.
Тудо пеҥгыдын ӱшана: Марий кундемын ончыкылыкшо волгыдо да кугу сеҥымашан, а марий калык пиалан да ӱшанлын ончык ошкылшо наций лиеш!
Марий калыкын ончыл шонымашан, лӱддымӧ, права да чын верч шогышо ятыр шочшыжо Геннадий Николаевич Королёвым, кӱкшын аклыме, пӱтынь илышыжым элнан ончыклыкшо верч пӧлеклыше, чын верч эреак пеҥгыдын кучедалше Айдемым тиде намысле акций деч утараш ӱжыт. Нуно чыланат Геннадий Королёвын яндарлыкшылан ӱшанат. Да тудым тиде шоя ситуаций гыч утарен лукташ уло тӱня кӱкшытыштӧ мутым тарватат.
Ала-кӧжӧ «вот преступникым пыдалыт» манын, тиде уверым ямдылыше марий мер пашаеҥ-влак ӱмбак парня дене ончыктынешт гынат, вашештена — Ме Геннадий Николаевичым пеш кужу жап палена да чын, яндар айдеме семын аклена. Эше ешарена: 1983 ий гычын, военный следователь семын пашам тӱҥалмыж гыч арестоватлыме марте (2019 ий), икманаш, 36 ий тудо Российыште чынлыкым аралымаште сеҥаш лийдымын шоген. Но 2016-2017 ийлаште марий калыкын праваже верч тавадаҥ пижмекыже, тудым политике арене гыч ӱштыл шуаш задачым шынденыт. Г. Королёв тиде пытартыш ийлаште шуэн огыл Марий Элыште лийын, публичный лекцийым, тӱрлӧ вашлиймашым эртарен, калык пайремыште лиеден, тыгодымак марий йылме верч, марий калыкын праваже верч мутланымашым эртарен. Садлан кӧрак тудлан ӱчым шукташ эн тыгай амырчык политический заказше Марий Эл гычын лийын манын шонаш чыла амал уло.
Ме, марий мер пашаеҥ-влак, профессорын землякше-влак тиде амырчык, шонен лукмо делам писынрак да нимогай «пристрастий» деч посна шымлен лекташ, марий калыкын эргыжым намыслымым чарнаш ӱжына!
Марий Мер Каҥашын, «Марий ушемын» да «У вий» ушемын еҥже-влак.
Йошкар-Ола. 26 апрель 2020 ий.